Als het gaat over emancipatie van vrouwen, gaat het doorgaans over hoogopgeleide vrouwen die fulltime werken en een functie aan de top ambiëren. Hoe hard ik dat ook toejuich, het is niet waar emancipatie begint. Emancipatie begint onderaan de ladder, niet bovenaan. Al was het maar omdat je daarmee veel meer vrouwen bereikt.
De meeste vrouwen werken in de zorg. Van de 4 miljoen vrouwen die eind 2017 werkten, werkte ruim 25% in de zorg. Terwijl 1 op de 7 van alle werkenden in de zorg werkt: ruim 14%. Het betekent dat van alle werkende mannen nog geen 5% kiest voor de zorg.
En dat is te merken aan de arbeidsomstandigheden in de zorg: kleine contracten, onregelmatige en onaantrekkelijke werktijden, weinig doorgroeimogelijkheden en lage salarissen. Rondkomen van een zorgsalaris in de lager ingeschoolde functies is moeilijk, zo niet onmogelijk en dan word je vaak ook nog geacht 24/7 beschikbaar te zijn. Niet gek dat in economisch goede tijden mensen ervoor kiezen deze sector te verlaten voor een baan in een andere sector. Op dit moment gaat het om 8% van alle werkenden in de zorg. Op 1.400.000 zorgprofessionals zijn dat er nu per jaar 112.000. Dat zijn er 9333 per maand. Of 2154 per week. En dan tellen we al die mensen die met pensioen gaan of arbeidsongeschikt raken nog niet mee.
Dat zijn schokkende cijfers, zeker als je bedenkt dat onze samenleving in hard tempo vergrijst en de zorg daardoor met twee problemen tegelijk kampt: een toenemend aantal zorgprofessionals dat met pensioen gaat en steeds meer mensen die zorg van die zorgprofessionals nodig hebben.
Het ministerie van VWS gaat dit probleem te lijf door in te zetten op een hogere instroom: haal meer mensen de zorg in. Kunnen er ook weer meer uitstromen. Het echte probleem wordt niet aangepakt: de zorg is gewoon geen aantrekkelijke sector meer om in te werken. Het wordt lastig gevonden als je dat benoemt: pas op, niet te negatief, want straks wil niemand de zorg meer in. Maar wat een onzin, dat het benoemen van reële problemen zou leiden tot een lagere instroom en een hogere uitstroom. Het benoemen van die problemen is het probleem niet. Het feit dat die problemen bestaan is het werkelijke probleem en alleen als we de werkelijke problemen aan gaan pakken, gaan we van de zorg weer een aantrekkelijke sector maken, waarin mensen graag willen werken. Pas dan zullen we weer de goede zorg kunnen verlenen die nodig is om ons land draaiende te houden.
Dus, wat is er nodig om die problemen aan te pakken?
Allereerst moeten functies juist ingeschaald worden en salarissen omhoog naar het niveau zoals dat ook in het onderwijs gehanteerd wordt. Financierende partijen moeten verplicht worden zich aan een minimumtarief te houden waaruit gepaste salarissen betaald kunnen worden. Dat is in bijna alle gelederen van de zorg een probleem, maar met name binnen de gehandicaptenzorg, de thuiszorg en alle door de gemeente gefinancierde zorg loopt dat nu de spuigaten uit. De druk op tarieven is daar zo hoog dat in veel gevallen onder kostprijs betaald wordt. Met elk uur zorg dat een instelling verleent, wordt dan dus verlies gedraaid.
Geld dat nodig is om die hogere salarissen en tarieven te betalen, kan (deels) gehaald worden door eindelijk eens echt rigoureus te gaan schrappen in alle administratie. Schattingen van de kosten daarvan beginnen bij twee keer de kosten voor de totale huisartsenzorg in Nederland: 6 miljard euro per jaar. Daar kun je een heleboel veel zinniger dingen mee doen.
Daarmee maak je ook weer ruimte voor de professionaliteit van de professional: zij zijn de specialisten op hun gebied en horen zo ook behandeld te worden. Dat bewustzijn moet al ontwikkeld worden tijdens de opleidingen, maar moet ook ruimte krijgen door meer zeggenschap binnen de eigen instelling en door voldoende kansen te krijgen om bij- en door te scholen. Op die manier kun je misstanden zoals die nu te vaak voorkomen, ook voorkómen. Scheelt ook weer miljoenen, zo niet miljarden euro’s.
Daarnaast zou, ook buiten de zorg, de fulltime werkweek ingekort moeten worden: op die manier maak je de combinatie van werk en gezin gemakkelijker, stimuleer je dat mannen meer zorgtaken op zich (kunnen) gaan nemen en zal de waardering voor dat wat we traditioneel naar vrouwen toeschuiven, toe gaan nemen. Het zal helpen om salarissen die we dan al fors verhoogd hebben, op marktconform niveau te houden, omdat het werk in de zorg hoger gewaardeerd wordt en vrouwen door hun emancipatieslag ook beter zullen gaan onderhandelen.
Ons huidige kabinet stelde bij start dat ze vrouwenemancipatie serieus nam. Zo serieus dat er een aparte minister voor kwam. Ik zeg: Laat dan nu maar eens zien dat je daden bij die woorden voegt. Start die emancipatie daar waar je zelf de grootste invloed hebt: binnen de zorg.
Zorg in Actie 